Բարև ձեզ Ես Շ․միկաել այսոր ես կասամ գրկի մասին որ անունե Թռչունի մտածմունքը ու ես գիրքե արել Հ․Թումանյան
ես գրկի մասին ես կարամ ասեմ ենտեհ ապրումէիմիփոքրիկտանմեջ Առատուանփույթ Աշխարհքնինձհամարկլորէրանվերջ Կեղևըկապույտ։
եդիամաքս-ը ներկայացնում է նոր հատուկ նախագիծ՝ «Հայտնիների 10 իրերը»: Փորձելու ենք ներկայացնել հայտնի մարդկանց կյանքից տասը պատմություն, որոնց կրողը անշունչ իրեր են:
Հովհաննես Թումանյան՝ ամենայն հայոց բանաստեղծ։ Ծնվել է 1869 թվականին՝ Դսեղում, մահացել՝ 1923-ին՝ Մոսկվայում: Թումանյանի թիֆլիսյան տնից գրողի բոլոր իրերը 9 մեծ բեռնատարով 1953 թվականին Երեւան տեղափոխվեցին, որտեղ բանաստեղծի կնոջ եւ աղջիկների ջանքերով «վերստեղծվեց» թիֆլիսյան տունը:
1. Օլգայի երգարանը
Ժամանակի բոլոր աղջիկների նման երգարան էր պահում նաեւ Օլգան՝ Հովհաննես Թումանյանի կինը: Երգարանում մի բանաստեղծություն կա, որը երկու տարբեր ձեռագրերով է գրված: Օլգան իր հուշերում պատմում է, որ երբ իրենք դեռ նշանված էին, Թումանյանը մի երեկո գալիս է իրենց տուն եւ տեսնում երգարանը: Երբ Թումանյանը ներս է մտնում, այդ պահին Օլգան գրի էր առնում Ռաֆայել Պատկանյանի «Անվերջ գանգատներ» բանաստեղծությունը: Թումանյանն Օլգայից վերցնում է գրիչն ու բանաստեղծության մի քանի տունը ինքն է գրում, այնուհետեւ ստորագրում է: Օլգա Թումանյանի երգարանում երիտասարդ Հովհաննեսի ամենավաղ ստորագրություններից մեկն է:
2. Ամերիկյան արտադրության կոշիկները
Թումանյանի՝ ամերիկյան արտադրության տնային կոշիկները հաճախ էին հայտնվում Թիֆլիսի հայկական թատրոնի դերասանների ոտքերին: Իսկ կոշիկները հայ դերասանները Թումանյանից փոխարինաբար վերցնում էին Համլետի դերը խաղալու համար: Ներկայացման ժամանակ այս կոշիկներն էր կրում նաեւ բանաստեղծի մտերիմ ընկեր եւ Պոլսից Թիֆլիս տեղափոխված երիտասարդ դերասան Կարապետ Գալֆայանը, ով Շեքսպիրի Համլետի դերը փայլուն էր կատարում:
3. Ճապոնական ջեռակները
Ցուրտ եղանակին գրողին միշտ ձեռքերը գրպանում էին տեսնում: Հովհաննես Թումանյանը շատ «մրսկան» էր, բայց միայն հագուստի կտորը չէր, որ ծածկում էր նրա ձեռքերն ու տաք պահում դրանք: Գրպանի ջեռակները, կարծես, հենց իր համար արտադրված լինեին: Ճապոնական արտադրության ջեռակները գործում էին ներսում այրվող ածուխի մեխանիզմով: Դրանք միշտ Թումանյանի վերարկուի գրպանում էին՝ բանաստեղծի ձեռքերը տաք պահելու համար:
4. Հայուհու գլուխը
Վրացի նկարիչ Լադո Գուդիաշվիլին Հովհաննես Թումանյանի հետ ծանոթացավ 1917 թվականին՝ իր եւ Սաշա Բաժբեուկ-Մելիքյանի նկարների ցուցահանդեսի առաջին օրը: Շիրվանզադեի մուտքն արդեն նկատել էին, բայց նրանց հատկապես գրավեց բանաստեղծի քայլքը, որն ուղղվում էր դեպի սրահ: Երբ Թումանյանը փնտրում էր նկարների հեղինակներին, Լադոն եւ Սաշան, առանց երկար ձգելու, մոտենում են նրան: Լադո Գուդիաշվիլին իր հուշերում պատմում է, որ այդ օրը ցուցահանդեսի ամենասպասված հյուրը գնեց Բաժբեուկ-Մելիքյանի «Հայուհու գլուխը» կտավը: Այդ հանդիպման եւ ծանոթության վկան էլ մինչ օրս փակցված է Թումանյանի երեւանյան թանգարանի պատին:
5. «Իլյա Մուրոմեց» պահարանը
Մի անգամ դստեր՝ Աշխենի հետ փողոցով անցնելիս, Թումանյանը նկատում է վաճառքի հանված պահարան, որը շատ է հավանում: 80 ռուբլի. ահա, թե որքան էր պահանջվում միանգամից բանաստեղծի «սիրտը գրաված» պահարանը ձեռք բերելու համար: Թումանյանը պահանջված 80 ռուբլին չուներ: Վերադառնում է տուն ու շատ արագ թարգմանում Իլյա Մուրոմեցի մասին ռուսական բիլինան: Հոնորարով էլ գնում է պահարանը, որը տանն հենց այդպես էլ անվանում էին՝ «Իլյա Մուրոմեց»:
6. Քառյակների տուփն ու թախտը
Ընդամենը մի քանի տողում կյանքի ողջ փիլիսոփայությունն արտահայտած գրողն իր քառյակները ստեղծում էր թախտին պառկած: Թումանյանի «հոգու կենսագրությունները» ծնվեցին բանաստեղծի կյանքի վերջին տարիներին: Հիվանդ էր, թույլ էր զգում իրեն, ինչի համար էլ գրում էր պառկած: Կողքին միշտ թուղթ ու մատիտ կար, որպեսզի մուսան «կողքով չանցներ»: Ողջ գիշերը գրում էր, իսկ պատին հատուկ քառյակների համար տուփն էր փակցված, ուր հայտնվում էին «նորածինները»:
7. Արծաթյա նոթատետրը
Թումանյանի 50-ամյակը տանն առանձնապես չնշեցին: Հենց սկզբից էր հրաժարվել: Ուրախությունների տրամադրություն չուներ՝ ընտանեկան կորուստների պատճառով: Թումանյանի տանը չնշվեց հոբելյանը, սակայն ժողովուրդը չէր մոռացել ամենայն հայոց բանաստեղծի ծննդյան օրը. տոնական միջոցառումներ եղան տարբեր վայրերում: Այդ օրերին Թումանյանին իրենց մոտ են հրավիրում նաեւ Լոռեցիների հայրենակցական միության անդամները: «Գնում եմ լոռեցիների քեֆին, շաշերը հավաքվել են»,- ասում է Թումանյանը: Բանաստեղծի կրտսեր դուստրը՝ Թամարը, արձագանքում է. «Ամենամեծ լոռեցին ես, ուրեմն ամենամեծ շաշն ես»: Այդ օրվանից, բացի դստեր հուշերից, կա եւս մեկ վկա: Միության անդամները Թումանյանին էին նվիրել արծաթյա նոթատետր՝ վրան փորագրված «Հայրենի Լոռու անզուգական երգիչ, սիրելի Հովհաննես Թումանյանին»:
8. Ցուլի արձանը
Թումանյանը այնքան չէր սիրում իր ծննդյան տոնը, որքան անվանակոչությանը: 1917 թվականի հունվարի 14-ը ձյունառատ օր էր: Երկու տասնյակից ավելի երիտասարդ գրողներ հավաքվել էին իրենց ընկերոջ տանն ու որոշել նվեր մատուցել մեծն բանաստեղծին: Գնել էին ցուլի սեւ արձան՝ վրան բրոնզե աղջիկ: Որոշում են նվերը փոխանցել երեք կին գրողի միջոցով: Թումանյանի մոտ նրանց գնալուց շատ չանցած ներս է մտնում բանաստեղծի պատվիրակն ու փոխանցում նրա գրությունը. «Եթե բոլորդ չգաք՝ նվերը ետ կուղարկեմ»: Երիտասարդ գրողներն ամաչելով բարձրանում են Թումանյանի տան մարմարե աստիճանները, որտեղ մեծ դահլիճում նրանց ընդառաջ է գալիս նա: Քիչ անց արդեն պարում էին՝ թեւ-թեւի տված Զորավար Անդրանիկը, Շիրվանզադեն, ինչպես նաեւ նրանց միացած երիտասարդները:
9. 13 պահարաններում պահվող գրքերը
Խնդրում եմ չծխել եւ գիրք չխնդրել»: Թումանյանն այս գրությունը փակցրել էր իր գրադարանի պատին: Բանաստեղծը կանոնավոր կրթություն չէր ստացել, բայց ամենախորը գիտելիքներ ունեցող գրողներից մեկն էր: Այդ գիտելիքները նա ստացել էր ինքնակրթությամբ: Իր կարճատեւ ու դժվար կյանքի ընթացքում նա 10 հազար գիրք էր հավաքել: Թումանյանի 10 հազար գրքից 8150-ն է պահպանվել: 2000 գիրք վերցրել ու չէին վերադարձրել: Որպեսզի այլեւս չտեսնեն ու գիրք չխնդրեն, նա 13 պահարանների ապակիները ծածկել էր նկարներով: Իսկ գրքերը չէր սիրում տալ միայն դառը փորձի պատճառով:
10. Պատի դեղատուփն ու Թումանյանի սիրտը
Թումանյանի թիֆլիսյան տան պատին դեղերի փոքրիկ պահարան կար: Գրողի մահից հետո, սակայն, դեղատուփում դեղեր չէին պահվում: Դրանում մինչեւ անցյալ դարի 40-ականները պահվում էր բանաստեղծի սիրտը: Թումանյանը մահացավ Մոսկվայում՝ հիվանդանոցում: Նրա հետ էին 10 երեխաներից երեքը: Թումանյանի մահից հետո նրա որդին դիահերձարանից վերցնում է հոր սիրտը: Արեգը եղբորը նամակ է գրում. «Ես չուզեցի՝ հայրիկի բարի սիրտը թափեն: Թաքուն վերցրեցի»: Թիֆլիսում գրողին հուղարկավորում են, իսկ սիրտը՝ ավելի քան 20 տարի պահում տանը:
Այն սենյակում, որտեղ դեղատուփն էր, Թումանյանի մահից հետո մի գիշեր է անցկացնում գրող Ավետիք Իսահակյանը: Թումանյանն ու Իսահակյանն այդ տանը չէին հանդիպել: Թիֆլիս այցելած Իսահակյանը գալիս է Թումանյանի ընտանիքին հյուր, զրույցի են բռնվում, եւ ուշ ժամի պատճառով նա որոշում է մնալ: Պառկում է թախտին ու ամբողջ գիշեր չի կարողանում քնել: Առավոտյան վեր է կենում հոգնած, Թումանյանի տղան ներս է մտնում եւ ասում, որ դեղատուփում Թումանյանի սիրտն է պահվում: Իսահակյանը հասկանում է անքնության պատճառը. «Ամբողջ գիշեր Օհաննեսի սրտի հետ էի, դրա համար էլ չքնեցի»: Շատ հուզված դուրս է գալիս սենյակից եւ խորհուրդ է տալիս տանը չպահել սիրտը:
Թումանյանի սիրտը հասնում է Երեւանի Բժշկական ինստիտուտ, ուր բանաստեղծի կինը համաձայնում է ուղարկել՝ հիշելով Իսահակյանի խորհուրդը: Բանաստեղծի սիրտը հուղարկավորվում է 1994 թվականին՝ Դսեղի հայրական տան բակում:
Հովհաննես Թումանյանի թանգարանի հասցեն է՝ Մոսկովյան 40 Հեռախոսահամարը՝ (+37410) 56 00 21 ես ուզում ես գիրք կարտա բոլոր իմ ենկերներ ինչու ինկնե ուզումե տսնի բոլոր մեր մոլորակ
Սոնան գնեց սպիտակ, կանաչ և դեղին թելեր, ընդամենը՝ 125 մ։ Սպիտակից նա կտրեց 28 մ և տիկնիկի համար գուլպա գործեց։ Ընդամենը քանի՞ մետր թել մնաց Սոնայի մոտ։125-28=97
Հասմիկը գնեց 135 մ սպիտակ, կանաչ և դեղին թելեր։ Տիկնիկին գուլպա գործելու համար նա օգտագերծեց սպիտակից 12 մ, կանաչից 11 մ։ Ընդամենը քանի՞ մետր թել մնաց Աննայի մոտ։ 135-12-11=112
Հաշվի՛ր արագ։
13 x 6 =78 3 x 12 =36
14 x 6 =84 4 x 12 = 48
15 x 6 =90 5 x 12 = 60
Հաշվի՛ր
(340 – 100) : (252-250) =120
5 x 8 + 8 x 7 + 8 x 8 =160
48 : 8 + 5 x 7 + 60 : 10=462
(348 – 248) : (200 – 100)=1
6 x 9 + 9 x 6 + 8 x 9 = 267
19 x 0 + 25 : 5 + 0 : 9 =10
2.Հաշվի՛ր
6
7
5
4
2
4
5՝
3՝
4
+
8
5
3
–
2
3
5
6
7
6
0
7
2
2
2
2
2
8
6
8
5
7՝
0՝
0՝
0՝
6
+
4
3
6
4
–
8
3
4
7
1
3
0
4
9
6
1
6
5
9
Լուծիր խնդիրները։
Սոնան գնեց սպիտակ, կանաչ և դեղին թելեր, ընդամենը՝ 125 մ։ Սպիտակից նա կտրեց 28 մ և տիկնիկի համար գուլպա գործեց։ Ընդամենը քանի՞ մետր թել մնաց Սոնայի մոտ։125-28=97
Հասմիկը գնեց 135 մ սպիտակ, կանաչ և դեղին թելեր։ Տիկնիկին գուլպա գործելու համար նա օգտագերծեց սպիտակից 12 մ, կանաչից 11 մ։ Ընդամենը քանի՞ մետր թել մնաց Աննայի մոտ։ 135-12-11=112
Հաշվի՛ր արագ։
13 x 6 =78 3 x 12 =36
14 x 6 =84 4 x 12 = 48
15 x 6 =90 5 x 12 = 60
Հաշվի՛ր
(340 – 100) : (252-250) =120
5 x 8 + 8 x 7 + 8 x 8 =160
48 : 8 + 5 x 7 + 60 : 10=462
(348 – 248) : (200 – 100)=1
6 x 9 + 9 x 6 + 8 x 9 = 267
19 x 0 + 25 : 5 + 0 : 9 =10
2.Հաշվի՛ր
6
7
5
4
2
4
5՝
3՝
4
+
8
5
3
–
2
3
5
6
7
6
0
7
2
2
2
2
2
8
6
8
5
7՝
0՝
0՝
0՝
6
+
4
3
6
4
–
8
3
4
7
1
3
0
4
9
6
1
6
5
9
Լուծիր խնդիրները։
Սոնան գնեց սպիտակ, կանաչ և դեղին թելեր, ընդամենը՝ 125 մ։ Սպիտակից նա կտրեց 28 մ և տիկնիկի համար գուլպա գործեց։ Ընդամենը քանի՞ մետր թել մնաց Սոնայի մոտ։125-28=97
Հասմիկը գնեց 135 մ սպիտակ, կանաչ և դեղին թելեր։ Տիկնիկին գուլպա գործելու համար նա օգտագերծեց սպիտակից 12 մ, կանաչից 11 մ։ Ընդամենը քանի՞ մետր թել մնաց Աննայի մոտ։ 135-12-11=112
Հաշվի՛ր արագ։
13 x 6 =78 3 x 12 =36
14 x 6 =84 4 x 12 = 48
15 x 6 =90 5 x 12 = 60
Հաշվի՛ր
(340 – 100) : (252-250) =120
5 x 8 + 8 x 7 + 8 x 8 =160
48 : 8 + 5 x 7 + 60 : 10=462
(348 – 248) : (200 – 100)=1
6 x 9 + 9 x 6 + 8 x 9 = 267
19 x 0 + 25 : 5 + 0 : 9 =10
2.Հաշվի՛ր
6
7
5
4
2
4
5՝
3՝
4
+
8
5
3
–
2
3
5
6
7
6
0
7
2
2
2
2
2
8
6
8
5
7՝
0՝
0՝
0՝
6
+
4
3
6
4
–
8
3
4
7
1
3
0
4
9
6
1
6
5
9
Լուծիր խնդիրները։
Սոնան գնեց սպիտակ, կանաչ և դեղին թելեր, ընդամենը՝ 125 մ։ Սպիտակից նա կտրեց 28 մ և տիկնիկի համար գուլպա գործեց։ Ընդամենը քանի՞ մետր թել մնաց Սոնայի մոտ։125-28=97
Հասմիկը գնեց 135 մ սպիտակ, կանաչ և դեղին թելեր։ Տիկնիկին գուլպա գործելու համար նա օգտագերծեց սպիտակից 12 մ, կանաչից 11 մ։ Ընդամենը քանի՞ մետր թել մնաց Աննայի մոտ։ 135-12-11=112
Հաշվի՛ր արագ։
13 x 6 =78 3 x 12 =36
14 x 6 =84 4 x 12 = 48
15 x 6 =90 5 x 12 = 60
Հաշվի՛ր
(340 – 100) : (252-250) =120
5 x 8 + 8 x 7 + 8 x 8 =160
48 : 8 + 5 x 7 + 60 : 10=462
(348 – 248) : (200 – 100)=1
6 x 9 + 9 x 6 + 8 x 9 = 267
19 x 0 + 25 : 5 + 0 : 9 =10
2.Հաշվի՛ր
6
7
5
4
2
4
5՝
3՝
4
+
8
5
3
–
2
3
5
6
7
6
0
7
2
2
2
2
2
8
6
8
5
7՝
0՝
0՝
0՝
6
+
4
3
6
4
–
8
3
4
7
1
3
0
4
9
6
1
6
5
9
Լուծիր խնդիրները։
Սոնան գնեց սպիտակ, կանաչ և դեղին թելեր, ընդամենը՝ 125 մ։ Սպիտակից նա կտրեց 28 մ և տիկնիկի համար գուլպա գործեց։ Ընդամենը քանի՞ մետր թել մնաց Սոնայի մոտ։125-28=97
Հասմիկը գնեց 135 մ սպիտակ, կանաչ և դեղին թելեր։ Տիկնիկին գուլպա գործելու համար նա օգտագերծեց սպիտակից 12 մ, կանաչից 11 մ։ Ընդամենը քանի՞ մետր թել մնաց Աննայի մոտ։ 135-12-11=112
Լինումե չի լինում ես լինում ես ես ուզել գնացել մարսի իսկ չե կարող մի լավ որ ես տսավ ղերաղոսի մեչ ու ենտեղ ասել ղիմա միղատ ղիմա դուկ կարակ գնակ մարս դու պոկր վոչինչ կարաս ենտեղ գնաս ու ենտեղ ասել նոմեր ղերաղոսե: 3741020315: ու ես էս համար զանգել ու պատասղել ու ասել բարվ ինչ ուզումենկ ու ես ասում մարս գնա ինկ ասել կո իմեիլ ու ես ասել shikanyanm@gmail.com: ինկ ուհարկել կարդինատներ ինկ ենտեղ գնաց հակել սկաֆանդր: նստել րակետա ու գնացել մարս
Ենտեղ ինկ գետել մարսի քար ու դնել մուզեյ ու դնել մուզեյ մոտոր իլապլանետնիի տարելկա
Լինումե չի լինում ես լինում ես ես ուզել գնացել մարսի իսկ չե կարող մի լավ որ ես տսավ ղերաղոսի մեչ ու ենտեղ ասել ղիմա միղատ ղիմա դուկ կարակ գնակ մարս դու պոկր վոչինչ կարաս ենտեղ գնաս ու ենտեղ ասել նոմեր ղերաղոսե: 3741020315: ու ես էս համար զանգել ու պատասղել ու ասել բարվ ինչ ուզումենկ ու ես ասում մարս գնա ինկ ասել կո իմեիլ ու ես ասել shikanyanm@gmail.com: ինկ ուհարկել կարդինատներ ինկ ենտեղ գնաց հակել սկաֆանդր: նստել րակետա ու գնացել մարս
Ենտեղ ինկ գետել մարսի քար ու դնել մուզեյ ու դնել մուզեյ մոտոր իլապլանետնիի տարելկա